HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG GIỜ DẠY HỌC THEO HƯỚNG PHÁT HUY PHẨM CHẤT NĂNG LỰC HỌC SINH ThS Nguyễn Thị Hà

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG GIỜ DẠY HỌC THEO HƯỚNG PHÁT HUY PHẨM CHẤT NĂNG LỰC HỌC SINH

ThS Nguyễn Thị Hà

Theo cách hiểu chung nhất, phẩm chất là những yếu tố (đạo đức, hành vi ứng xử, niềm tin, tình cảm, giá trị cuộc sống; ý thức pháp luật) làm nên giá trị của con người được hình thành sau một quá trình giáo dục. Năng lực là khả năng (khả năng huy động tổng hợp            các kiến thức, kỹ năng, …), để thực hiện thành công một loại công việc, một hoạt động nào đó. Năng lực gồm có năng lực chung (là năng lực cơ bản cần thiết mà bất cứ người nào cũng cần phải có để sống và học tập, làm việc) và năng lực đặc thù (thể hiện trên từng lĩnh vực khác nhau). Trong dạy học, mỗi bộ môn, ngoài năng lực chung thì sẽ trang bị cho học sinh những năng lực đặc thù do đặc điểm của môn học đó tạo nên.

Dạy học theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực là quá trình thiết kế, tổ chức và phối hợp giữa hoạt động dạy và hoạt động học trong đó nhấn mạnh người học cần đạt được các mức năng lực như thế nào sau khi kết thúc một giai đoạn (hay một quá trình) dạy học. Khung kế hoạch bài giảng theo công văn 5512 là nội dung phụ lục 4 ban hành kèm theo công văn số 5512/BGDĐT-GDTrH về việc xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục của nhà trường. Theo đó, việc biên soạn gáo án theo công văn 5512 được triển khai đối với những lớp dạy chương trình mới, từ cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông được tiến hành tuần tự và chi tiết theo các bước hoạt động:

– Hoạt động 1: Khởi động/mở đầu/xác định vấn đề

– Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới/giải quyết vấn đề

– Hoạt động 3: Luyện tập

– Hoạt động 4: Vận dụng

Định hướng đổi mới giáo dục theo hướng phát triển năng lực học sinh, giáo dục không chỉ đạt được mục tiêu về kiến thức, mà còn phát huy được các năng lực cho học sinh. Một trong những năng lực cần phải hình thành và phát triển cho học sinh đó là năng lực giải quyết vấn đề. Để làm được điều đó, giáo viên cần phải tìm tòi, sáng tạo trong từng hoạt động dạy học, trong đó hoạt động khởi động bài học mặc dù chỉ chiếm từ 5 đến 7 phút nhưng là hoạt động rất quan trọng góp phần không nhỏ cho sự thành công của một tiết dạy.

Khởi động bài học là một hoạt động học tập, nhằm tạo ra tình huống, vấn đề học tập để huy động kiến thức kinh nghiệm hiện có của học sinh và nhu cầu tìm hiểu kiến thức mới, liên quan đến tình huống vấn đề học tập. Trước đây, hoạt động khởi động được quan niệm thuần túy là mở bài chỉ để vào bài mới, tuy nhiên, trong dạy học theo hướng phát triển năng lực cho học sinh, hoạt động khởi động không chỉ là những tình huống, những vấn đề yêu cầu người học cần được huy động tất cả các kiến thức, những kinh nghiệm, vốn sống của mình để ghi nhận và giải quyết theo cách riêng của mình, mà còn là khoảng thời gian giúp học sinh có cơ hội làm quen với nội dung bài học, các thuật ngữ, từ khóa của bài học một cách nhẹ nhàng hoặc sôi động. Bước hoạt động này khơi gợi cho các em hứng thú học tập, lôi cuốn bài học ngay từ đầu, hình thành đam mê với môn học. Khai thác triệt để hoạt động này sẽ tạo điều kiện để giáo viên thực hiện tốt việc cải tiến phương pháp soạn giảng, học sinh có điều kiện chủ động tích cực tham gia vào quá trình học và tự học một cách tốt nhất. Để hoạt động khởi động một giờ học theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực người học, tối thiểu cần thiết phải đáp ứng ba yêu cầu cơ bản:

Một là, nội dung hoạt động khởi động bài học cần phù hợp với từng đối tượng, trình độ nhận thức của học sinh, cần xây dựng tình huống có vấn đề để học sinh luôn tự suy nghĩ, tự rút ra những kết luận trước các vấn đề đưa ra

Hai là, cần phải tổ chức cho các bạn học sinh khởi động với đa dạng các hoạt động khác nhau, như: chơi trò chơi, vận động theo nhạc, nghe những câu chuyện, các video, phóng sự….

Ba là, để đạt được những yêu cầu - mục tiêu của hoạt động khởi động, giáo viên cần sử dụng sáng tạo hệ thống các câu hỏi trong sách giáo khoa, ngoài sách giáo khoa sao cho đúng nguyên tắc, phù hợp với yêu cầu từng bài, từng chương, từng đối tượng học sinh… Hoạt động này cơ bản theo sự hướng dẫn của giáo viên, kết hợp với trả lời các câu hỏi liên quan đến bài học đó mà giáo viên và sách giáo khoa đã đặt ra giúp học sinh chú ý đi sâu tìm hiểu những điểm quan trọng, cơ bản của bài học

Để đạt được những mục đích, yêu cầu của bài giảng, khi thiết kế hoạt động khởi động bài học cần quan tâm một số lưu ý như: Nhiệm vụ học tập trong hoạt động này học sinh không thể giải quyết trọn vẹn với kiến thức, kĩ năng cũ;  Tình huống, câu hỏi mở đầu chỉ giải quyết một phần, hoặc phỏng đoán kết quả. Học sinh nhất thiết cần phải học thêm kiến thức mới trong các hoạt động hình thành kiến thức và kỹ năng được hình thành trong luyện tập để hoàn thiện câu trả lời cho các tình huống có vấn đề mà  hoạt động khởi động đặt ra. Vì vậy, cần coi hoạt động khởi động là một hoạt động học tập có mục đích, có sản phẩm. Trong quá trình tổ chức giáo viên cần chuyển giao nhiệm vụ rõ ràng, lựa chọn các tình huống những câu hỏi đắt giá, để giúp học sinh động não với các lệnh hỏi cụ thể. Nhất thiết phải bố trí thời gian thích hợp cho các em học sinh bày tỏ quan điểm, cũng như sản phẩm của hoạt động.

Tóm lại, Đổi mới phương pháp dạy học nói chung, phương pháp lên lớp nói riêng là việc làm quan trọng, đáp ứng nhu cầu của đổi mới giáo dục và từng bước nâng cao chất lượng dạy và học. Để làm được điều đó mỗi người giáo viên cần phải tìm tòi, sáng tạo trong từng hoạt động dạy học.  Mặc dù chỉ 5 đến 7 phút song hoạt động khởi động bài học là hoạt động rất quan trọng góp phần vào sự thành công của một tiết dạy. Khai thác triệt để hoạt động này sẽ tạo điều kiện để giáo viên thực hiện tốt việc cải tiến phương pháp soạn giảng, học sinh có điều kiện chủ động tích cực tham gia vào quá trình học tập một cách tốt nhất thông qua cái đã biết - chưa biết, giữa lý thuyết - thực tiễn đời sống hàng ngày.

TÀI LIỆU THAM KHẢO  

Bộ Giáo dục và đào tạo, tháng 1 năm 2016, “Tài liệu tập huấn đổi mới tổ chức và quản lý hoạt động giáo dục ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh”

Bộ Giáo dục và Đào tạo, ngày 26 tháng 12 năm 2018, Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT ban hành Chương trình giáo dục phổ thông mới

Nguyễn Thị Mỹ Lộc (tổng chủ biên), Nguyễn Thị Mỹ Lộc (chủ biên), Phạm Thị Hồng Điệp, Dương Thị Thúy Nga, Trần Thị Diệu Oanh, Nguyễn Nhật Tân, Trần Văn Thắng, Hoàng Thị Thinh, Hoàng Thị Thuận, 2022, Sách giáo khoa Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 (Bộ Cánh Diều), Nhà xuất bản Đại học Huế

Trần Thị Mai Phương (chủ biên), Nguyễn Hà An, Phạm Thị Kim Dung, Nguyễn Thị Toan, 2022, Sách giáo khoa Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 ( Bộ kết nối tri thức), Nhà xuất bản giáo dục.

https://baigiang.violet.vn/

https://vietjack.com/kinh-te-phap-luat-10-cd/index.jsp

https://sangkienkinhnghiem.net