Vận dụng nghị quyết đại hội XII của Đảng vào giảng dạy chương V: Đường lối xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, môn Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam

Trong bài viết, tác giả đã vận dụng những điểm mới của Nghị quyết Đại hội XII của Đảng về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa vào giảng dạy phần “Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”. Mục đích của sự vận dụng này nhằm làm cho người học thấy được bước phát triển tư duy nhận thức của Đảng về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cũng như sự cần thiết phải phát triển mô hình kinh tế này ở Việt Nam.

1. Đặt vấn đề

Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một vấn đề lý luận hoàn toàn mới chưa có trong tiền lệ lịch sử. Tuy nhiên, những thành tựu của nền kinh tế Việt Nam trong 30 năm đổi mới đã chứng tỏ sự cần thiết của việc phát triển mô hình kinh tế này. Kế thừa tư duy các kỳ đại hội trước và trên cơ sở tổng kết rút kinh nghiệm, đại hội XII tiếp tục bổ sung, hoàn thiện lý luận về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đối với giảng dạy các môn Lý luận chính trị nói chung và môn Đường lối cách mạng của Đảng cộng sản Việt Nam (ĐLCMCĐCSVN) nói riêng, việc vận dụng nghị quyết đại hội XII  là việc làm cần thiết, có ý nghĩa quan trọng trong việc tạo sự chuyển biến về nhận thức, thống nhất ý chí hành động trong cán bộ, giảng viên và sinh viên nhằm phát huy tinh thần yêu nước, tin tưởng, tự hào về sự lãnh đạo tài tình của Đảng, góp phần thực hiện thắng lợi nghị quyết đại hội.

2. Nội dung

2.1 Khái quát sự hình thành và phát triển tư duy của Đảng về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Tư duy của Đảng về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa không ngừng được phát triển và ngày càng hoàn thiện. Từ đại hội VI đến đại hội VIII, Đảng khẳng định kinh tế thị trường còn tồn tại tất yếu khách quan trong thời kỳ quá độ. Vì vậy, có thể và cần thiết sử dụng kinh tế thị trường để xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Đại hội IX lần đầu tiên khái quát kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình kinh tế tổng quát của nước ta hiện nay. Đó là nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Kế thừa tư duy của đại hội IX, đại hội X đã làm sáng tỏ thêm nội dung cơ bản của định hướng xã hội chủ nghĩa trong phát triển kinh tế thị trường. Đại hội XI đã đưa vào Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) quan điểm về xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa: “Phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, hình thức tổ chức kinh doanh và hình thức phân phối… Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Kinh tế tập thể không ngừng được củng cố và phát triển. Kinh tế Nhà nước cùng kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân… Các yếu tố thị trường được tạo lập đồng bộ, các loại thị trường từng bước được xây dựng, phát triển, vừa tuân theo quy luật kinh tế thị trường, vừa đảm bảo tính định hướng xã hội chủ nghĩa”⁽¹⁾. Trên cơ sở tổng kết toàn diện 30 năm đổi mới, đại hội lần thứ XII của Đảng đã nêu rõ: “Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam là nền kinh tế vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, đồng thời đảm bảo định hướng XHCN phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước. Đó là nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế, có sự quản lý của nhà nước pháp quyền XHCN do Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo”⁽²⁾. Đây là quan điểm khái quát, đầy đủ và rõ ràng nhất của Đảng ta về nền kinh tế thị trường định hướng XHCN từ khi đổi mới đến nay.

Xây dựng thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là vấn đề mới và phức tạp, là một quá trình có nhiều giai đoạn. Trong 30 năm đổi mới, thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta đã được hình thành trên những nét cơ bản.

2.2. Vận dụng nghị quyết đại hội XII vào giảng dạy chương 5: Đường lối xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, môn ĐLCMCĐCSVN

Chương V: Đường lối xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong học phần ĐLCMCĐCSVN giúp người học hiểu được những nội dung cơ bản về đường lối xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; khẳng định tính đúng đắn, sáng tạo của Đảng trong việc xây dựng đường lối phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam. Qua đó, sinh viên có quyền tự hào và tin tưởng về sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam vào quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường ở nước ta. Vận dụng những điểm mới trong nghị quyết đại hội XII về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đòi hỏi giáo viên phải đào sâu nghiên cứu và vận dụng linh hoạt trong quá trình giảng để người học thấy được bước phát triển trong tư duy nhận thức của Đảng ta về vấn đề này.

Nội dung trọng tâm của chương V tập trung chủ yếu vào phần II: Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Đây cũng chính là một nội dung lớn trong đường lối đổi mới của Đảng và được đại hội XII xác định là một trong sáu nhiệm vụ trọng tâm và một trong ba đột phá chiến lược tạo động lực để phát triển đất nước nhanh, bền vững. Báo cáo chính trị tại đại hội XII khẳng định: "phấn đấu cơ bản hoàn thiện đồng bộ hệ thống thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo các tiêu chuẩn phổ biến của nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế; bảo đảm tính đồng bộ giữa thể chế kinh tế và thể chế chính trị, giữa Nhà nước và thị trường; bảo đảm sự hài hoà giữa tăng trưởng kinh tế với phát triển văn hoá, phát triển con người, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm an sinh xã hội… "^[3]. Như vậy, mục đích hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là làm cho nó phù hợp với các yêu cầu và nguyên tắc của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, làm cho nó vận hành thông suốt và có hiệu quả. Do đó muốn hoàn thiện thể chế kinh tế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thì trước hết phải có sự thống nhất nhận thức về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đại hội XII khẳng định: tiếp tục thống nhất nhận thức nền kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa ; có giá trị định hướng, cần tiếp tục được cụ thể hóa, thể chế hóa phù hợp với từng giai đoạn phát triển trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Những điểm cần thống nhất theo nghị quyết đại hội XII là:

Một là, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nền kinh tế vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, đồng thời bảo đảm định hướng xã hội hội chủ nghĩa phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước. Như vậy, Đảng đã có bước phát triển mới rất rõ nét, xác định đặc trưng cơ bản của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Giảng dạy nội dung này cần làm cho người học hiểu được rằng, thực tế nền kinh tế thị trường ở Việt Nam cũng mang đầy đủ các đặc trưng phổ biến của nền kinh tế thị trường: Tự do kinh doanh, tự do cạnh tranh và coi cạnh tranh là động lực phát triển, lấy quy luật giá trị và quan hệ cung – cầu để xác định giá cả… Thực tiễn cũng chứng minh rằng nếu không vận hành theo các quy luật cơ bản của nền kinh tế thị trường thì chúng ta cũng không thể giải phóng sức sản xuất và hội nhập quốc tế thành công và rất khó được thế giới công nhận là nền kinh tế thị trường đầy đủ ở Việt Nam. Tính định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường được thể hiện trước hết ở mục đích phát triển “dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh”, xác lập quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp để thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển; đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; phát huy vai trò làm chủ của nhân dân và thực hiện tiến bộ công bằng xã hội trong từng bước, từng chính sách phát triển.

Hai là, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế. Đây là điểm mới của Đảng phản ánh tiến trình hội nhập quốc tế của nền kinh tế nước ta, từng bước đưa nước ta trở thành một bộ phận quan trọng của nền kinh tế thế giới. Điều này cũng có nghĩa khi chúng ta hội nhập quốc tế thì vừa phải tuân thủ mọi chuẩn mực chung của thế giới và thực hiện mọi cam kết quốc tế đã ký và vừa phải không ngừng đổi mới và sáng tạo từng bước hiện đại về khoa học kỹ thuật, phát triển kinh tế tri thức để hội nhập thành công.

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa dựa trên sự tồn tại khách quan nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, nhiều loại hình doanh nghiệp. Đó là yêu cầu khách quan. Do vậy, các yêu cầu này cần được khẳng định trong các quy định của pháp luật, bảo đảm các quyền và lợi ích của các chủ thể. Báo cáo chính trị tại đại hội XII tiếp tục làm sáng tỏ phương hướng cơ bản hoàn thiện thể chế sở hữu :“Thể chế hóa quyền tài sản (bao gồm quyền sở hữu, quyền sử dụng, quyền định đoạt và hưởng lợi từ sử dụng tài sản) của nhà nước, tổ chức và cá nhân đã được quy định trong hiến pháp năm 2013”. Nhà nước bảo vệ quyền sở hữu tài sản hợp pháp của người dân theo quy định của pháp luật. Bảo đảm minh bạch về nghĩa vụ và trách nhiệm trong thủ tục hành chính nhà nước và dịch vụ công để quyền tài sản được giao dịch thông suốt. Bảo đảm quyền quản lý, thu lợi của nhà nước đối với tài sản công và quyền bình đẳng trong việc tiếp cận tài sản công của mọi chủ thể trong nền kinh tế. Nâng cao năng lực của các thiết chế và hoàn thiện cơ chế giải quyết tranh chấp dân sự, tranh chấp kinh tế trong bảo vệ quyền tài sản.

Văn kiện đại hội tiếp tục khẳng định việc hoàn thiện khung pháp lý, cơ chế chính sách, thực hiện đồng bộ các giải pháp để phát triển, vận hành thông suốt, hiệu quả các loại thị trường và bảo đảm tính cạnh tranh, minh bạch.

Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế. Vì vậy, đại hội XII đã xác định phương hướng đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế: Tiếp tục nghiên cứu, đàm phán, ký kết, chuẩn bị kỹ các điều kiện thực hiện các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, tham gia các điều ước quốc tế trong các lĩnh vực kinh tế, thương mại, đầu tư,… Chủ động, tích cực hội nhập kinh tế quốc tế; đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ kinh tế quốc tế, tránh lệ thuộc vào một thị trường, một đối tác cụ thể; kết hợp hiệu quả ngoại lực và nội lực, gắn hội nhập kinh tế quốc tế với xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ…

Rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách nhằm thực thi có hiệu quả các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết.

Đại hội XII tiếp tục khẳng định kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Đảng lãnh đạo và Nhà nước quản lý. Vì vậy, Đại hội  đã tập trung làm sáng tỏ nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng và hiệu quả quản lý của Nhà nước về kinh tế - xã hội: “Nâng cao năng lực hoạch định đường lối, chủ trương phát triển kinh tế- xã hội của Đảng; tăng cường lãnh đạo việc thể chế hóa việc tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về kinh tế- xã hội; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, sơ kết, tổng kết thực hiện đường lối, chủ trương, nghị quyết của Đảng. Nhà nước thể chế hóa nghị quyết của Đảng, xây dựng tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật, bảo đảm các loại thị trường ngày càng hoàn thiện và vận hành thông suốt, cạnh tranh công bằng, bình đẳng và kiểm soát độc quyền kinh doanh.”

Đổi mới, hoàn thiện cơ chế, chính sách để phát huy vai trò làm chủ của nhân dân; bảo đảm quyền tự do, dân chủ trong hoạt động kinh tế của người dân theo quy định của Hiến pháp, pháp luật và sự tham gia có hiệu quả của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị-xã hội trong xây dựng và giám sát việc thực hiện thể chế kinh tế và phát triển kinh tế- xã hội.Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, hiệu quả quản lý của Nhà nước và vai trò của các tổ chức quần chúng nhằm thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh.

Trong quá trình giảng dạy phần “Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” việc vận dụng những điểm mới của nghị quyết đại hội XII phải đảm bảo tính chính xác, khoa học, hệ thống và vận dụng một cách linh động, sáng tạo theo tinh thần văn kiện Đảng, giúp người học nhận thức được tính kế thừa và phát triển trong tư duy của Đảng về kinh tế thị trường định hướng xã hội xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Mặt khác đề khẳng định tính đúng đắn, sáng tạo của Đảng về đường lối xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trong quá trình giảng  dạy, giáo viên nên trích dẫn một số thành tựu cơ bản của nên kinh tế Việt Nam thời kỳ đổi mới được thể hiện trong Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận – thực tiễn qua 30 năm đổi mới. Ngoài ra, giáo viên cũng nên yêu cầu người học tìm hiểu thêm vấn đề này và liên hệ trong thực tiễn để giúp các em nhận thức được tính đúng đắn và sự vận động không ngừng trong tư duy của Đảng về đường lối xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Qua đó, những hiểu biết của các em về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được rộng mở hơn và các em sẽ nhận thấy được trách nhiệm của bản thân đối với sự phát triển của đất nước.

3. Kết luận

Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một nội dung lớn trong đường lối đổi mới của Đảng ta. Những điểm mới của Đảng về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong văn kiện Đảng lần thứ XII thể hiện bước phát triển tư duy lý luận của Đảng. Quán triệt những điểm mới của Đảng trong giảng dạy Đường lối xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là yêu cầu thiết thực trong việc nâng cao kiến thức chuyên môn cho người dạy cũng như khắc sâu kiến thức cho người học,  qua đó góp phần thực hiện thắng lợi nghị quyết đại hội XII của Đảng.

 

Tài liệu tham khảo

1. Ban Tuyên giáo Trung ương, Những điểm mới trong văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, NXB CTQG, Hà Nội, 2016.

2. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Giáo trình đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam, NXB CTQG, Hà Nội, 2016.

 

3.      Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, NXB CTQG, Hà Nội, 2016.